«میان عاشق و معشوق هیچ حائل نیست تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز». بسیاری از ما ، این بیت از شعر حافظ را شنیده ایم. براستی آنچه که میان وضعیت موجودمان و وضع مطلوبی که می توانیم داشته باشیم، فاصله می اندازد، چیست؟ انسان از فطرت الهی برخوردار است و به طور عادی، روبه سوی کمال مادی - معنوی و فردی-اجتماعی خویش می رود، مگر اینکه موانعی، مانع رشد او شوند. هوای نفس، اصلی ترین مانع انسان در رسیدن به کمال درنظر گرفته شده برای اوست، زیرا هوای نفس، زمینه ساز انواع انحرافات و ناهنجاری های فردی و اجتماعی است و حتی موجب پدید آمدن بیماری های روانی و بدنی برای انسان می شود.بنابراین با وجود هوای نفس، رسیدن به حقیقت و موفقیت و رشد فردی، یک سراب است. حیات دنیوی، پست ترین مرتبه از حیات انسانی است و انسان در این مرتبه از حیات، محجوب از خدا و حقیقت است. هوای نفس در چنین مرتبه ای، بعنوان یک مانع بزرگ عمل می کند، چون تثبیت کننده حیات دنیوی است. با داشتن هوا، حرکت یک انسان و سالک ناممکن است، چون هرچه انسان به دنبال هوای نفس برود، مرتبه حیات دنیوی خودش را تثبیت کرده است و خاصیت حیات دنیوی، محجوب بودن از حق است. هوای نفسانی، این گونه است که راه را برای صعود و تعالی انسان به مراتب بالاتر حیات می بندد. انسان همزمان از خودهای بالاتر زیادی برخوردار می باشد. حدنهایی این خودها، به من اعلی می رسد که فاصله ای بین او و حق نیست. برای رسیدن به چنین خود و منی باید خود موجودمان را بشکنیم. زمانی که موجودیت اولیه ما شکسته شود، موجودیت بالاترمان جلوه گر می شود. زمانی که موجودیت موجودمان یعنی حیات دنیوی با هوای نفس محفوظ شود، موجودیت های بالاتر از درون جلوه نمی کند و این حجاب باید از بین برود تا آن ها جلوه کنند. بنابراین مشکل و راه حل اصلی نجات بشریت در یک کلمه یعنی هوای نفس و مقابله با آن نهفته است. شاید تعجب نمایید که چرا نوع بشر با این مشکل مقابله نمی کند و خود و جهان را از عواقب منفی بسیار زیاد آن در عرصه های فردی و اجتماعی نجات نمی دهد. این امر بدان سبب رخ می نمی دهد که مبارزه با هوای نفس، سخت ترین کار عالم است. هوای نفس همچون اژدهایی هزارسر است که مدام و با صورت های مختلفی به سراغ انسان می آید.
این درس تحت عنوان «سلوک اسلامی» در 7 جلسه توسط استاد بزرگ عرفان و اخلاق عملی آیت الله محمد شجاعی ارائه شده است. هدف اصلی این درس آشنا کردن مخاطبان علاقمند به سلوک اسلامی با جلوه های مختلف هوای نفس است. استاد بدین منظور در چهار جلسه ابتدایی این درس، به اهمیت و تعریف هوای نفس پرداخته است. ایشان در طول این جلسات اشاراتی به موضوعاتی از قبیل مراتب نفسانیت انسان، هوای نفس و محجوب شدن خدا، حقیقت دنیا، مبارزه با هوای نفس در کتاب و سنت، ریاضت شرعی، سالک و ضرورت کسب دنیا پرداخته اند. در سایر جلسات این درس صورت ها، شکل ها یا جلوه های آشکار هوای نفس همچون بخل و حب مال، مال حرام، امانتداری، خیانت و انواع آن، خوض در باطل مورد بررسی قرار گرفته اند و صفات مخالف آن ها از قبیل جود، سخا و ورع مورد توجه قرار گرفته اند.
«میان عاشق و معشوق هیچ حائل نیست تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز». بسیاری از ما ، این بیت از شعر حافظ را شنیده ایم. براستی آنچه که میان وضعیت موجودمان و وضع مطلوبی که می توانیم داشته باشیم، فاصله می اندازد، چیست؟ انسان از فطرت الهی برخوردار است و به ط