تاریخ پزشکی ایرانی - اسلامی

عقل سالم در بدن سالم است. پیام این سخن حکیمانه برایمان این است که حال خوب و زندگی سالم و موفق زمانی محقق می شود که فکر آدمی به خوبی کار کند این خوب فکر کردن برای مردم عادی منوط به سلامتی بدن آن هاست. دین اسلام، دینی کامل و جامع است و توجهی ویژه ای به این حکمت از منظر فردی و اجتماعی داشته است. از جهت فردی برای یک مسلمان، بدنش همچون یک مسجد است و از قداست برخودار است و باید سالم و پاکیزه بماند. در واقع انسان با همین بدن است که می تواند به خوشبختی ابدی برسد و بدین سبب بایستی تلاشی جدی برای حفظ و تقویت قوای آن داشته باشد. این امر از طریق علم پزشکی ممکن می گردد؛ علمی که آموختن آن در دین اسلام از واجبات است. چنین نگاهی بود که موجب رشد و پیشرفت عظیم طب در میان مسلمانان گردید. حکیم، آن انسان کامل و جامع مدنظر دین اسلام است که در نظر و عمل به یک گونه رفتار می کند. یکی از وجوه هویت چنین انسانی، دانستن دانش و هنر طبابت است. در واقع انسان ایده آل اسلامی، همزمان درمان کننده دردهای روح و جسم خودش و سایر انسان هاست. او در وهله ی نخست به دنبال جلوگیری از پدید آمدن بیماری ها و رذایل اخلاقی است و در وهله ی دیگر، به دنبال درمان آن هاست. برای ما ایرانیان افتخار بزرگی است که تعداد قابل توجهی از چنین انسان هایی در سرزمین ایران رشد نمودند. زکریای رازی، بنیان گذار طب اطفال در جهان است. او یکی از مغزهای متفکر جراحی بود و برای اولین بار از روده گوسفند بعنوان نخ جراحی  استفاده نمود. در قرون 15 و 16، هفتاد و پنج درصد دروس پزشکی دانشگاه ها در مغرب زمین، به کتب ابن سینا تعلق داشتند. پزشکان مسلمان توانستند طب باستانی بسط یافته توسط اطبای یونانی از جمله بقراط و جالینوس را وارد مرحله ی جدیدی نمایند. آن ها به آموزش بالینی، تشریح و کالبدشکافی روی آوردند، ابزارهای مختلف پزشکی ساختند و مراکز درمانی متعددی را ایجاد نمودند. ما هم اکنون در آستانه ی تشکیل تمدن نوین اسلامی هستیم و یکی از ابعاد این تمدن علوم تجربی و دانش و هنر پزشکی است. در چنین وضعیتی، توجه به عملکرد گذشته ی پزشکی اسلامی و ایرانی می تواند نقشی تعیین کننده در این زمینه بازی نماید.

این درس تحت عنوان «تاریخ پزشکی ایرانی– اسلامی» در 6 جلسه  توسط تنی چند از اساتید ارائه شده است. هدف اصلی این درس، آشنا کردن مخاطبان با جوانب مختلف پزشکی اسلامی از تعریف و تاریخ آن تا محتوا و دستورالعمل های آن می باشد. اساتید بدین منظور ابتدا در جلسات نخست این درس به تعریف طب سنتی، تفاوتش با طب جدید، پیشرفت دانش پزشکی توسط مسلمانان و تأثیر پزشکان ایرانی و اسلامی بر غرب پرداخته اند. بعد از روشن شدن ضرورت توجه به دانش پزشکی اسلامی، در جلسات میانی این درس به نسبت طبیب و حکیم، اثرات دعا بر بیماران، دارونماها، تعریف طب سنتی، ریشه ها و علل ترویج آن، چهارچوب های طب سنتی، طب سنتی نظری و عملی، اصول درمان در طب سنتی ایران و مزاج شناسی پرداخته شده است. در نهایت جلسات پایانی این درس به موضوع داروشناسی طب سنتی در قالب گیاهان دارویی اختصاص یافته است.