فرهنگ و تمدن اسلام و ایران

ایمان بیاوریم که گذشته مهم است. مشغول نگاه کردن بازی های جام جهانی فوتبال هستید. تیم کشورتان با کشوری مسابقه دارد که تیمشان حال و روز خوبی ندارد، ولی سابقه ی چند بار قهرمانی جهان را دارد. شما می دانید از تیم رقیب خیلی قوی تر هستید، اما ترسی در وجودتان رخنه کرده است. این ترس بدان سبب است که شما گذشته آن تیم را جلوی چشم خود می بینید. در چنین وضعیتی، تیم شما نمی تواند از توان موجودش به نحو احسن استفاده کند. این در حالی است که تیم رقیب، به دلیل بالا بودن روحیه اش، از تمام نیرویش استفاده می کند. خوشبختانه تیم شما برنده می شود و شما حسابی شادی می کنید. این خوشحالی به دلیل شکست تیمی بزرگ و نامدار و نه قوی است. بله ما با اسم ها و رسم ها سروکار داریم. بله، گذشته حاضر و آماده است و همراه ما حاضر است. بخش محوری و اصلی هویت ما ایرانیان، هویت اسلامی است. مبتنی بر چنین هویتی، ما می توانیم تمدن باشکوه اسلامی پدید آمده در قرون نخست هجری را تمدنی متعلق به خودمان بدانیم. در این جا هیچ نسبت ناروایی وجود ندارد، زیرا در هیچ بخش از این تمدن از علم، فلسفه، ادبیات گرفته تا فرهنگ و سیاست، جایی نیست که ردپای یک ایرانی نابغه و دین دار دیده نشود. در وضعیت کنونی، نیازی نیست مدام از خودمان بپرسیم، چرا غرب پیش رفت و ما عقب ماندیم، بلکه تنها کافی است به گذشته مان یعنی فرهنگ و تمدن اسلامی آگاه تر گردیم. فرهنگ و تمدن اسلام مجموعه باورها و ارزشهای اسلامی و نمود آن در پیشرفت علم و هنر و ظهور نهادها‌ی اجتماعی و سیاسی در بین ملل و مردمی است که اسلام را به عنوان دین خود پذیرفتند. بدون شناخت این گذشته، طراحی آینده امکان پذیر نیست. اگر به پیشرفت همه جانبه کشورمان و بالا بردن قدرت و اقتدار آن می اندیشیم، در اولین قدم باید اعتقاد و اعتماد به نفسی واقعی به وجود بیاوریم. باید باور کنیم که می توان و باید به چنین هدفی رسید. برای ایجاد این خودباوری و اعتماد به نفس فردی و ملی، باید اثبات کنیم که در وجود ما چنین ظرفیتی هست. بنابراین باید به آثار گذشته ی خود مراجعه کنیم. هویت هر ملتی باید توسط آحاد آن ملت بازشناخته شود. بخش مهمی از هویت ما، هویت فرهنگی، علمی و تمدنی ماست که دارای اعتبار بالایی است.

این درس تحت عنوان «فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» در 8 جلسه توسط جمعی از اساتید دانشگاه ارائه شده است. این درس به تاریخ علوم، فرهنگ و تمدن اسلامی - ایرانی با دغدغه‌ی احیای آن در عصر حاضر با رویکرد پزشکی می‌پردازد. شما در این درس ابتدا با تاریخ علوم اسلامی، معنای علوم اسلامی و تعریف تمدن اسلامی و نسبتش با فرهنگ اسلامی آشنا خواهید شد و سپس به علل رکود تمدن باشکوه اسلامی در گذشته و نحوه احیای آن در عصر حاضر آگاه خواهید شد. بیایید با یکدیگر نگاهی به گوشه ای از سخنان استاد بیندازیم. «در جهان اسلام، آنچه که موجب امتیاز می شد علم بود. جوهر مشترک در بین همه مسلمانان این بود که از علم در جامعه اسلامی حمایت می شد و علما زینت دربار پادشاهان بودند. بسیاری از کشفیاتی که غربی ها به خود نسبت می دهند را همین علمای اسلامی کشف نمودند. آن ها و نه کوپرنیک اولین بار نظریه زمین مرکزی را زیر سؤال بردند».